GHOR.

De rampenbestrijding en crisisbeheersing wordt in Nederland uitgevoerd door de organisaties die ook regulier verantwoordelijk zijn voor veiligheid en gezondheid. Denk aan de politie of brandweer, maar bijvoorbeeld ook gemeentelijke bevolkingszorg. Naast de genoemde partijen is ook de zorg, de witte keten, verantwoordelijk voor de veiligheid en gezondheid. De “witte keten” bestaat uit veel zorgorganisaties die dagelijks geneeskundige hulp verlenen. Denk hierbij aan huisartsen, ambulance zorg, ziekenhuizen maar ook verpleeg- en verzorgingstehuizen en thuiszorg. Hiernaast leveren ook de GGD en (GZ) GGZ vormen van acute en publieke gezondheidszorg. Al deze zorgorganisaties behandelen dagelijks patiënten en cliënten volgens de gebruikelijke procedures en protocollen.

Maar wat als zich een ramp of crisis voordoet met veel slachtoffers en er ineens heel snel een grote inzet aan geneeskundige hulpverlening nodig is? In dat geval is het nodig om snel te kunnen “opschalen” om zo meer mensen (hulpverleners), en middelen in te kunnen zetten. Zowel op het rampterrein als intern bij ziekenhuizen en zorginstellingen. Er wordt dan gesproken over de “geneeskundige hulpverlening”. Op dat moment is ook afstemming met andere crisispartners nodig. We spreken dan van een multidisciplinaire inzet (meerdere ketens) om het incident of crisis zo goed mogelijk te kunnen bestrijden en te beheersen. De GHOR vertegenwoordigt de partners binnen de witte keten tijdens rampen en crises.

De GHOR heeft drie belangrijke opdrachten. De basis hiervoor is gelegd in de Wet veiligheidsregio’s:

• De coördinatie, aansturing en regie van de geneeskundige hulpverlening t.b.v. rampen en crises:

Hieronder wordt verstaan het laten samenwerken van de witte ketenpartners met de multidisciplinaire partners tijdens een crisis; het maken van operationele keuzes en het hebben van de operationele leiding over de geneeskundige hulpverlening. Hier valt ook de voorbereiding onder; het maken van afspraken met witte ketenpartners ter voorbereiding op rampen en crises.

• De advisering van andere overheden en organisaties op dat gebied:

De GHOR kan adviezen geven aan multidisciplinaire partners en geneeskundige partners over hun voorbereiding op een crisis en de afstemming hierover met de andere partners. De GHOR kan ook adviseren over het beheersen en beperken van risico’s.

• Het (samen) werken aan de multidisciplinaire risico- en crisisbeheersing:

De GHOR draagt bij aan het opstellen van het in kaart brengen van de gezondheidskundige risico’s binnen de regio en het adviseren van het bevoegd gezag over de risicobeheersing. Dit door het voorbereiden op en het organiseren van de rampenbestrijding en de crisisbeheersing. Ook gaat het om het inrichten en in stand houden van de informatievoorziening tussen de witte ketenpartners en de multidisciplinaire partners. De GHOR is een coördinerende en regisserende netwerk organisatie. Zij verlenen zelf geen zorg.

De GHOR staat onder leiding van de Directeur Publieke Gezondheid (DPG). De DPG is lid van de directie van de Veiligheidsregio en tevens directeur van de GGD. De DPG geeft leiding aan twee organisaties, de GHOR en de GGD (die onder twee verschillende wettelijke regimes vallen). De DPG legt aan het Algemeen Bestuur van de Veiligheidsregio verantwoording af over de taakuitvoering van de GHOR.

De DPG heeft in de “koude fase” de leiding over het GHOR-bureau. In de warme fase is de (O) DPG hiërarchisch eindverantwoordelijk voor de geneeskundige hulpverlening; de operationele leiding wordt door de ACG vervuld. Daarnaast is de DPG adviseur van de burgemeester of voorzitter veiligheidsregio over de te nemen beleidsbeslissingen met als aandachtsgebied gezondheidszorg De DPG heeft tevens de leiding over de crisisbeheersingstaken van de GGD. Het GHOR-bureau in onze regio is ondergebracht bij de Veiligheidsregio onder verantwoordelijkheid van de directeur Veiligheidsregio.

Binnen de witte kolom

In de voorbereidende ofwel “koude” fase maakt het GHOR-bureau afspraken met de zorgpartijen over hun voorbereiding op rampen en crises. De GHOR adviseert over de onderlinge afstemming binnen de keten en stimuleert tot het maken van afspraken. Het is van belang dat er afspraken gemaakt worden over hoe zorg onder alle omstandigheden kan worden verleend, ook in geval van een crisis (zorgcontinuïteit).
Het GHOR-bureau is een netwerkorganisatie die zorgsectoren en zorgverleners met elkaar in verbinding brengt ten behoeve van de voorbereiding op rampen en crises.

Als multidisciplinaire partner

Het GHOR-bureau fungeert vanuit de kennis in de witte kolom in de voorbereiding op rampen en crises als adviseur op het gebied van evenementenzorg richting gemeenten en helpt in samenwerking met multidisciplinaire partners met het in kaart brengen van het risicoprofiel van de regio. In beheersings- en bestrijdingsplannen geeft de GHOR input over de inzet van haar ketenpartners. In afstemming met de multidisciplinaire partners wordt een crisisplan opgesteld dat leidend is voor de opschaling, de functies en taken van zowel de multidisciplinaire als de witte kolompartners tijdens een ramp of crisis.

Tijdens crises en rampen

Het GHOR-bureau heeft een rol in de voorbereiding op een ramp/crisis. Tijdens een ramp of crisis zet de GHOR sleutelfunctionarissen in die een actieve rol hebben in de coördinatie, aansturing en informatievoorziening. Dit zijn zowel medewerkers van ketenpartners als medewerkers van het GHOR-bureau zelf.

Binnen de organisatie van de geneeskundige hulpverlening wordt onderscheid gemaakt in:

• Acute gezondheidszorg

Dit omvat de eerste opvang van en zorg voor gewonden.

• Publieke gezondheidszorg

Deze zorg is gericht op de bescherming van de volksgezondheid bij ongevallen of rampen met (dreigend) gevaar voor mens en milieu. De Wet Publieke Gezondheid vormt hiervoor de basis. Hierbinnen zijn vier deelprocessen benoemd:

• Infectieziektebestrijding (IZB)
• Medische milieukunde (MMK)
• Psychosociale hulpverlening (PSH)
• Gezondheidsonderzoek bij ongevallen en rampen (GOR)

In het Regionaal Crisisplan is vastgelegd wie waarvoor verantwoordelijk is tijdens een crisis en hoe de informatielijnen lopen. Dit plan beschrijft de hoofdstructuur van de opschaling, de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van crisisfunctionarissen en instanties ten tijde van een crisis.

Volgens de Wet Veiligheidsregio’s (WVR) moet de GHOR zorgen voor de beschikbaarheid, voorbereiding en vakbekwaamheid van de GHOR-functionarissen die ingezet kunnen worden. De GHOR-functies zijn als volgt:

(Operationeel) Directeur Publieke Zorg (O-DPG)

De O-DPG adviseert het Gemeentelijke Beleidsteam, inclusief de burgemeester, het Regionale Beleidsteam met de coördinerend burgemeester over de geneeskundige maatregelen die op korte, middellange en langere termijn die genomen moeten worden. Deze functie werd vroeger Beleidsadviseur GHOR (BAG) genoemd.

Algemeen Commandant Geneeskundige Zorg

De Algemeen Commandant Geneeskundige Zorg (ACGZ) maakt bij een ramp of crisis deel uit van het Regionaal Operationeel Team (ROT), waarin ook politie, brandweer, bevolkingszorg, defensie en eventueel andere partners vertegenwoordigd zijn. Het ROT houdt zich onder andere bezig met operationele coördinatie en leiding van processen die niet kunnen worden overzien en aangestuurd vanaf de plaats van het incident zelf, of wanneer de plaats incident (nog) niet duidelijk te definiëren is. Het is de taak van de ACGZ om de (medische) effecten van een calamiteit op de middellange en langere termijn in kaart te brengen middels scenariodenken en daarop te anticiperen. De ACGZ adviseert en informeert de (O)DPG.

Hoofd Ondersteuning

Het Hoofd Ondersteuning (HON) vormt samen met de ACGZ en het Hoofd Informatie de sectie GHOR tijdens een grootschalig incident. De HON is belast met de facilitaire en personele ondersteuning van zowel de mensen in het veld als binnen de sectie en ondersteunt de ACGZ bij alle voorkomende werkzaamheden. Als er een Actiecentrum GHOR wordt ingericht, dan wordt het HON Hoofd Actiecentrum GHOR geactiveerd.

Hoofd Informatie

Het Hoofd Informatie (HIN) vormt samen met de ACGZ en HON de sectie GHOR tijdens een grootschalig incident. De HIN is belast met het tijdig en in de juiste kwaliteit/kwantiteit verwerven, verwerken en verstrekken van informatie. De HIN krijgt de informatie van en brengt de informatie naar zowel de monodisciplinaire als de multidisciplinaire partners. Hiertoe wordt gebruik gemaakt van het Landelijk Crisis Management Systeem (LCMS) en het afgeleide LCMS-Gz (Gezondheidszorg). De HIN zorgt ook voor de verslaglegging (loggen) binnen en van de sectie GHOR.

Hoofd Actiecentrum GHOR

Tijdens een crisis kunnen er behoeftes ontstaan aan advies, programma’s t.b.v. aflossing,  materiaalbeheer en logistiek en operationele informatie-overzichten die niet passen binnen de reguliere en on-going werkzaamheden van een sectie. Dit zijn veelal duidelijk afgebakende opdrachten met duidelijk omschreven resultaat en tijdslimiet waarvoor bij de uitvoering de inzet van meerdere medewerkers nodig zijn. De ACGZ kan hiervoor Hoofd Actiecentrum (HAC) aanwijzen die leiding geeft aan de medewerkers in het Actiecentrum GHOR.

Officier van Dienst – Geneeskundige Zorg

De Officier van Dienst-Geneeskundige Zorg (OvD-G) is op de plaats van het incident belast met de coördinatie van de medische hulpverlening. Hij zorgt ook voor de afstemming met politie, brandweer en bevolkingszorg ter plaatse. Hij rapporteert rechtstreeks aan de Meldkamer Ambulancezorg en zorgt indien nodig, in overleg met de meldkamer, voor verdere opschaling.

Opleiden, Trainen en Oefenen

De GHOR is verantwoordelijk voor het opstellen van de kwalificatieprofielen, de werving en selectie en het vakbekwaam maken en blijven van de GHOR-functionarissen. De trainingen en oefeningen worden zowel op multidisciplinair als op monodisciplinair niveau uitgevoerd.

Pro-actie

Bij pro-actie worden er maatregelen genomen om de structurele oorzaken van onveiligheid en incidenten weg te nemen. De Omgevingswet geeft hier richting aan door wetten te bundelen op het gebied van de inrichting van de leefomgeving, zoals bouwen, milieu, water, ruimtelijke ordening en natuur. De GHOR levert hier samen met de andere multidisciplinaire partners en de Omgevingsdienst een bijdrage aan.

Preventie

Bij preventie worden maatregelen ter voorkoming van het ontstaan van incidenten en het beheersbaar houden van incidenten genomen. Voorbeelden hiervan zijn: het beschikbaar maken van kennis (locaties van kwetsbare doelgroepen en overzichten van relevante partijen en partners); het in kaart brengen van risico’s (risicoprofiel) en het adviseren en toezicht houden bij evenementen (evenementenadvisering).
Om een landelijk beeld te krijgen van de medische hulp die wordt verleend bij evenementen, is een landelijk registratieformulier voor zorgcontacten ontwikkeld. De evenementenzorgorganisatie die aanwezig is bij een evenement vult dit formulier in.

Preparatie

Bij preparatie worden maatregelen genomen die ervoor zorgen dat er zo optimaal mogelijk kan worden gehandeld tijdens een calamiteit. De GHOR draagt hierin bij door het (mede)opstellen van rampenplannen en het maken van werkafspraken met andere witte kolompartners; het opleiden van GHOR-functionarissen en het regelmatig trainen en oefenen van de crisisfunctionarissen

Voorbereiding op ongevallen en calamiteiten helpt de omvang van de gevolgen van calamiteiten te beperken.

Repressie: toepassing van alle gemaakte afspraken in de praktijk

Tijdens een ramp of crisis starten alle geneeskundige hulpacties met de melding van een incident op de Meldkamer Ambulance. De meldkamer of een coördinerend functionaris op operationeel, tactisch of strategisch niveau bepaalt op basis van de ernst van het incident en de effecten, welke functionarissen gealarmeerd moeten worden. Dit gebeurt volgens de zogenaamde Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijdings Procedure (GRIP) dat is vastgelegd in het Regionaal Crisisplan.

De GHOR-functies stemmen vervolgens multidisciplinair en monodisciplinair af om het incident te bestrijden en de effecten te beheersen. Binnen de witte kolom zijn adviseurs en functies aangewezen die de GHOR-functionarissen van de informatie kunnen voorzien die tijdens een ramp of crisis van belang zijn. Denk daarbij aan artsen infectieziekten, gezondheidskundig adviseurs gevaarlijke stoffen en  crisis coördinatoren en informatie coördinatoren van ketenpartners in de witte kolom. De profielen, aanstelling en opleiding van deze functionarissen vallen onder de verantwoordelijkheid van de ketenpartners.

Afhankelijk van de aard van het incident worden de volgende informatie en plannen gebruikt: de multidisciplinaire rampen (bestrijdings)plannen, het evenementenplan en de Rampen Opvang Plannen van de witte kolom partners, de actuele informatie over de locatie van kwetsbare groepen en de opschalingsplannen voor specifieke incidenten (zoals het Grootschalige Geneeskundige Bijstandsplan). Ook op landelijk en bovenregionaal zijn afspraken gemaakt over de coördinatie, samenwerking en verantwoordelijkheden van betrokken partijen tijdens een specifieke crisis. Denk hierbij aan de landelijke netwerkkaarten en bovenregionale samenwerkingsafspraken van de acute zorgpartners en de Niet-acute zorgpartners (ROAZ en RONAZ).

Nazorg

In deze fase vindt evaluatie plaats en worden maatregelen genomen om zo snel mogelijk terug te keren naar de normale gang van zaken. Dit proces kan, afhankelijk van het incident, langere tijd kan duren. Hierbij hebben de slachtoffers en hulpverleners speciale aandacht. Hiervoor kunnen de deelprocessen GOR en PSH worden ingezet.

De evaluatie heeft direct gevolg voor alle voorgaande processen: plannen, samenwerkingsafspraken, profielen en procedures worden opnieuw tegen het licht gehouden en desgewenst aangepast om herhaling of schade te voorkomen en beperken. Vanzelfsprekend richt de GHOR zich hierbij op haar witte kolom-partners (en haar doelgroepen) en haar eigen opschalingsfunctionarissen.